តើសម្បតិ្តវប្បធម៌ជាអី្វ ? តើសម្បតិ្តវប្បធម៌ខ្មែរ មានអ្វីខ្លះ ?
សម្បតិ្តវប្បធម៌ សំដៅទៅលើកេរ្តិ៍តំណែល ទាំងឡាយ សម្រាប់បណ្តុះចំណេះដឹង បណ្តុះចិត្តគំ និតស្មារតី បង្កើនជីវភាពរស់នៅអោយរីកចម្រើន លូតលាស់ទាំងផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និងផ្លូវសម្ភារៈ ។
គេចែកសម្បតិ្តវប្បធម៌ជាពីរផ្នែកគឺៈ សម្បតិ្តវប្ប ធម៌លទ្ធកម្ម និងសម្បតិ្តវប្បធម៌ធម្មជាតិ ។ក. សម្បតិ្តវប្បធម៌លទ្ធកម្មៈ សំគាល់កេរ្តិ៍តំណែល ទាំងឡាយ ដែលបុព្វបុរសបានបង្កើតឡើង ទុកជា មរតកដល់កូនចៅជំនាន់ក្រោយ ។ រួមមានៈ
– ផ្នែកជំនឿៈ ខ្មែរមានជំនឿលើអ្នកតា ខ្មោចបិសាច ជឿលើធម្មជាតិ ជឿលើហោរា គុណឪពុកម្តាយ រហូតដល់ជឿថា មនុស្សស្លាប់ទៅកើតវិញ ដោយ សារមានព្រលឹងខ្មែរ ដែលជាសារធាតុអមតៈ ។
– ផ្នែកសិល្បៈខ្មែរៈ មានភ្លេង ចំរៀង របាំ ។
ផ្នែកភ្លេងមានៈ របាំត្រុដ របាំរាំវង់ របាំរាំក្បាច់ របាំ ទន្សោង របាំមេអំបៅ យីកេ អាយ៉ៃ ។
ផ្នែកចម្រៀងមានៈ ចម្រៀងចាប៉ី អាយ៉ៃ ប្រជា ប្រិយ ។ល។ ខ្មែរមានឧបករណ៍ភ្លេងជាច្រើនយ៉ាង ដូចជាទ្រ ស្គរ តាឃេ ខ្លុយ ឃឹម ប៉ី ស្រឡៃ គង រនាត សាដៀវ ដែលមានរហូតមកសព្វថ្ងៃនេះ ។
– ផ្នែកល្បែងកំសាន្តៈ ដូចជាចោលឈូង បោះអង្គុញ លាក់កន្សែង វាយក្អម ទាញព្រ័ត្រ ប្រណាំងសេះ ។
– ផ្នែកអក្សរសាស្រ្តៈ ខ្មែរមានអត្ថបទសរសេរលើ ស្បែកសត្វ លើបន្ទះក្តារ លើផ្ទាំងថ្ម លើស្លឹករឹត ។ សិលាចារឹកច្រើនណាស់ ដែលគេចែកជាបែបផែន (រចនាបទ) ។ ក្រោយអង្គរខ្មែរសរសេរលើស្លឹករឹត លើក្រដាស សំនេរទាំងអស់នោះមានរហូតដល់ សព្វថ្ងៃ សិក្សាមនុស្ស ។
– ផ្នែកសិប្បកម្មៈ មានត្បាញរវៃ សិប្បកម្មធ្វើប្រដាប់ ប្រដាប្រើប្រាស់ កញ្ឆេរ ត្បាល់កិន កញ្ច្រែង ក្អម ឆ្នាំង រទេះ រនាស់ ។ល។
– ផ្នែកស្ថាបត្យកម្មៈ ខ្មែរមានប្រាសាទថ្មយ៉ាងច្រើន ប្រកបដោយក្បូរក្បាច់រចនាល្អវិចិត្រ ដូចជាប្រាសាទ អង្គរវត្ត បាយ័ន បន្ទាយស្រី ។ ប្រាសាទថ្មទាំងនេះ អាចទាក់ទាញទេសចរណ៍បរទេស អោយអ្នកទាំង នោះមកទស្សនាបានច្រើន ។ ទាំងអស់នេះជាសម្ប តិ្តលទ្ធកម្មរបស់ខ្មែរ ដែលជាកេតនភ័ណ្ឌមានតំលៃ បំផុត ក្នុងបញ្ញាញាណ ។
ខ. សម្បតិ្តធម្មជាតិៈ សំគាល់ភោគទ្រព្យទាំងឡាយ ដែលកើតពីធម្មជាតិ មានតាំងពីព្រំដែន ទឹកដី កោះ សមុទ្រ ទន្លេ ស្ទឹង ព្រៃភ្នំ ជាដើម ។ បឹងទន្លេជាជង្រុក ត្រីទឹកសាបដ៏ល្បីល្បាញ ព្រៃឈើជាធនធានធម្ម ជាតិ អាចផ្តល់ភោគផលយ៉ាងសំខាន់ដល់ជាតិ និង ខ្មែរមានសត្វព្រៃជាច្រើនប្រភេទ រស់នៅតាមព្រៃភ្នំ។
ដកស្រងពី វប្បធម៌ទូទៅ
