ក) សម្តេចសង្ឃ ជួន ណាត ១៩៦៧៖ «គុហា» គឺរូងធំដែលកើតឯងក្នុងភ្នំ: យោគីធ្វើសមណធម៌ក្នុងគុហា។ «គុក» មានន័យ២គឺ ១) រណ្ដៅ ដែលគេជីកលង់ដីធ្វើជាជើងក្រានសម្រាប់ដាំខ្ទះឬថ្លាងធំៗស្ងោរ, រំងាស់, ដាំស្ល។ ២) កន្លែងសម្រាប់ដាក់ឃុំខាំងមនុស្សទោស ។
ខ) Robert Headley, Rath Chim, Ok Soeum (1997) «គុក» មានន័យ៣គឺ 1 N. jail, prison ETY. Chinese; 2 N. pit dug in the ground as an oven for cooking; furnace; 3 N. kind of large owl.
គ) លោក មីសែល ត្រាណេ នៅលើ CEN ថ្ងៃ ១៥ កក្កដា ២០១៥ ៖ …អ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងដំបូងបង្អស់ពីរនាក់គឺ លោក អាដឺម៉ារ ឡឺក្លែរ និងលោក ហង់រី ប៉ារម៉ាំងទីយេ ដែលបានសិក្សាក្រុមប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុកមុនដំបូងបង្អស់បានសរសេរថា គុក (Kuk) ដែលមានន័យថា ប៉មយាម ប្រាសាទ, កុដ, វិហារ (tour)…សម្បូរព្រៃគុកនេះ មានន័យយ៉ាងជាក់ច្បាស់ថា ”ព្រៃស្តុក ដោយគុក ឬប្រាង្គប្រាសាទ” (La foret aux tours) ហើយសំដៅយកក្រុមប្រាសាទទាំងឡាយ ដែលមាននៅលើទីតាំងនេះទាំងមូល។
ឃ) លោក ហ៊ុន ឈុនតេង តាមរយៈ Facebook post ១៤ មករា ២០១៦៖ …ប្រាសាទកាលពីបុរាណត្រូវគេហៅជា “គុហា” ដែរ។ ចុះរឿង “គុហា” ជារឿងរបស់គុហាទេតើ ម្ដេចទាក់ទងអីនឹង “គុហ៍”។ បើលោកអ្នកសង្កេតតែបន្ដិច ម្ល៉េះសមនឹងមានចម្ងល់នេះកើតឡើងទេ។ ខ្ញុំសូមលើកពាក្យមួយ គឺអាសន។ បើអ្នកកាន់តែសង្កេត អ្នកនឹងដឹងថាអ្នកស្រុកនិយាយពាក្យនេះថា “អាស្នា” ឬ “អាសន៍”។ ឧទាហរណ៍៖ អាស្នាព្រះ។ លោកដើមអាសន៍។ ត្រង់នេះបញ្ជាក់ថា ស្រៈខ្លី ខ្មែរមិននិយមអានទេ បើចង់អានក៏ធ្វើទៅជាស្រៈវែងដែរ។ ពាក្យ “គុហ” ពីសំស្ក្រឹតនេះក៏ដូចគ្នាដែរ បើអានជាពីរព្យាង្គ អ្នកស្រុកពិតជាថា “គុហា” គឺថាស្រៈអៈក្នុង ហ នោះទៅជាស្រៈវែងអា ហា។ បើថាតែមួយព្យាង្គ គឺគេថាតែ “គុហ៍”…បំណងរបស់ខ្ញុំចង់ឲ្យមានការសរសេរតាមប្រភពដើមនៃពាក្យជា “ប្រាសាទសម្បូរព្រៃគុហ៍” ប៉ុន្ដែបើស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចផ្នែកភាសាខ្មែរសម្រេចអក្ខរាវិរុទ្ធបែបណានោះ យើងត្រូវតែធ្វើតាម។ ប៉ុន្ដែខណៈដែលមិនមាន ខ្ញុំសូមស្នើបែបនេះ។ “គុហ៍” នេះវិវត្តមកជាគុកច្រវាក់ឬគុកស្ករផងដែរ ដែលលោកអ្នកគួរតែអានការពន្យល់ន័យនៃពាក្យ “គុក” របស់លោកគ្រូ ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា នៅក្នុងសៀវភៅចំណងជើងថា “ពាក្យប្រើចំពោះសំណង់បុរាណនិងក្បាច់លម្អ”។
ង) លោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា តាមរយៈ Facebook post ៩ កក្កដា ២០១៧៖ «គុក» សំដៅលើសំណង់ដែលមានជញ្ជាំងបិទជុំវិញ ដូចយ៉ាងចង្ក្រានគុក, ប្រាសាទ, ទីឃុំឃាំងអ្នកមានទោស។ល។ មកពីគេគិតតែពីគុកជាកន្លែងឃុំឃាំងមនុស្សតែម្យ៉ាង បានជាគេមិនចូលចិត្តសរសេរដូច្នេះ ហើយបែរទៅរកពាក្យសំស្ក្រឹត «គុហ៍» ឯណោះទៅវិញ។ បើពិតដូចគេយល់យ៉ាងនេះមែន ខ្មែរមើលថា«គុ» ឬ «គុះ»… ប៉ុន្តែខ្មែរនៅស្ទើរគ្រប់តំបន់ហៅប្រាសាទខ្លះថា «គុក» តាមន័យដើមរបស់ខ្លួន ឧទាហរណ៍៖ គុកនគរ, គុកតារាជ, គុកតាឡឹក, គុកយាយហម, គុកត្រពាំងស្រុក, គុកជើង, គុកត្បូង, ព្រះធាតុគុក, សម្បូណ៍ព្រៃគុក។ល។
ខ្ញុំសូមសរសើរឈុនតេង ដែលលើកអំណះអំណាងមកសមរម្យបំផុតដែលខ្ញុំធ្លាប់អានដើម្បីគាំទ្រសម្មតិកម្ម «គុហ៍»។ ប៉ុន្តែជាយោបល់ខ្ញុំ យើងគួរបន្តសរសេរថា «គុក» តទៅទៀត ដោយពឹងលើហេតុផលមួយចំនួនដូចខាងក្រោម៖
សម្មតិកម្មរបស់ប្អូនឈុនតេង៖
សម័យបច្ចុប្បន្ន ប្រាសាទ = គុក
សម័យបុរាណ ប្រាសាទ = គុហា
=> គុក ក្លាយមកពី «គុហ៍»
ជាទម្លាប់អ្នកស្រុកគេហៅ គុកប្រាសាទ គុកយាយហម គុកព្រះធាតុ (ហាន់ជ័យ) គុកខាងកើតនិងគុកខាងលិច (ត្នោតជុំនៅកំពង់ថ្ម) គុកតាពេជ្រ (ក្លោងទ្វារខាងត្បូងអង្គរវត្ត) គុកតារាជ (ក្លោងទ្វារខាងលិចអង្គរវត្ត) គុកគូ (ក្លោងទ្វារខាងជើងអង្គរវត្ត) ដូចលោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា បកស្រាយនៅខាងលើ។ ឈ្មោះស្ថានីយបុរាណដែលចុះបញ្ជីដោយក្រសួងវប្បធម៌ កាលណាមានរូងភ្នំទើបយើងមានឈ្មោះ «គុហា» ឧបមាថា «គុហាហ្លួង» និង «គុហាព្រះវិហារ» ឬ ភ្នំទទឹងនៅកំពត។ ឯឈ្មោះប្រាសាទខ្លះគេហៅថា «គុហា» ដូច្នេះមែនដូចជា «ទួលគុហា» នៅកោះធំ «អ្នកតាគុហា» នៅកំពង់ត្របែកព្រៃវែងជាដើម។ ដូច្នេះតើ «គុក» អាចក្លាយមកពី «គុហា» ឬទេ? ខ្ញុំចាប់អារម្មណ៍ដូចតទៅ៖
ខ្ញុំសូមចាប់ផ្តើមពីគុកដាក់អ្នកទោសមុន៖ យើងពុំដែលឃើញពាក្យ «គុក» នៅក្នុងសិលាចារឹកឡើយ ប៉ន្តែ K.957 (ស.វទី ១០) ប្រើពាក្យសំស្ក្រឹត «បញ្ជរ» សំដៅលើ គុកដាក់អ្នកទោស (Pou 2004: 295) ។ ដោយឡែក ទាំងថៃ คุก ឬ ឡាវ ຄຸກ ប្រើជាគុកដាក់អ្នកទោសដូចគ្នាដែរ។ Robert Heatley, Rath Chim, Ok Soeum ក្នុងសៀវភៅ Modern Cambodian-English Dictionary (1997) យល់ថា «គុក» មកពីពាក្យចិន ប៉ុន្តែពុំបានពន្យល់អ្វីឡើយ។ នៅក្នុងវចនានុក្រមចិនមួយ ខ្ញុំឃើញមានពាក្យ 囚 qiú (អធ្យាស្រ័យខ្ញុំអត់ចេះចិនទេ ប្រហែលអានថា «គីអ៊ុ» អានកញ្ឆក់មកស្រដៀងនឹងគុក) ជាសំនៀង កុកងឺ (Mandarin) ប្រែថា «អ្នកទោស» (https://www.yabla.com/chinese-english-pinyin-dictionary.php?define=囚) ។ សូមចំណាំថាទាំងថៃនិងឡាវ ក្នុងវចនានុក្រមដែលខ្ញុំយោងនៅទីនេះ (សូមមើល http://sealang.net/thai/dictionary.htm និង http://sealang.net/lao/dictionary.htm) គេពុំប្រើ «គុក» ក្នុងន័យជាប្រាសាទឡើយ (បើមិត្តអ្នកអានណាចេះភាសាទាំងពីរនេះ ជួយប្រាប់ខ្ញុំផង!)។ ដូច្នេះបើពាក្យ «គុក» ក្លាយពី «គុហា» ទាល់តែថៃឬឡាវគេប្រើដូចខ្មែរដែរ ឬលើកលែងតែមានភស្តុតាងប្រាកដថា ថៃនិងឡាវខ្ចីភាសាខ្មែរគុកសម្រាប់ប្រើតែដាក់អ្នកទោស! (តែខ្ញុំគិតថាដូចជាវែងឆ្ងាយពេក)។ ករណីមួយទៀតភាសាភូមាគេប្រើ ဂူ gù (គុ) ប្រែថាល្អាង ល្អាងសក្ការៈ (ប្រាសាទ?) ឬ ផ្នូរ ក្លាយមកពីពាក្យបាលីថា «គុហា» តែគេមិនប្រើសម្រាប់ដាក់អ្នកទោសឡើយ ( http://sealang.net/burmese/dictionary.htm )។
ចំណុចបន្តទៅទៀត សូមមិត្តអ្នកអានជ្រាបថា ដោយការប្រើពាក្យពេជន៍រមែងបត់បែនផ្លាស់ប្តូរទៅតាមលក្ខ័ណសង្គមនិងសម័យកាលផ្សេងៗគ្នា។ ដូច្នេះយើងគួរវិភាគពាក្យទៅតាមសង្គមដែលយល់ពាក្យនោះនៅក្នុងសម័យដំណាលគ្នា។ ដោយខ្មែរពុំទាន់មានវចនានុក្រមនៅឡើយកាលដែលអ្នកស្រាវជ្រាវបារាំងចាប់ផ្តើមកត់ត្រាឈ្មោះប្រាសាទបុរាណ នៅចុងស.វទី ១៩ និងដើមស.វទី២០ ខ្ញុំសូមចាប់ផ្តើមពីសំណេររបស់បារាំងដូចលោក មីសែល ត្រាណេ ពីខាងលើដែរ។ លោក Adhémar Leclère (គាត់ចេះខ្មែរ) បោះពុម្ពនៅឆ្នាំ ១៨៩៤ បញ្ជាក់ថា «គាត់រកឃើញ» ក្រុមប្រាសាទ«ពុំមានឈ្មោះ » នៅកំពង់ស្វាយ។ តែបញ្ជាក់ថាមានផ្លូវចេញពីភូមិព្រះឥន្ទ្រកុមារ (ហៅថាឥន្ទខ្មារ) ទៅ «ប្រាសាទគុក» (Prasat-Kuk) គឺ «ប៉មដែលមានរាងដូចឡ» (la tour en forme de four) ។ ឯលោក Henri Parmentier (1913) ទំព័រ ២១ លេខយោង ១ «ខ្មែរហៅប្រាសាទតូចៗថា គុក»។ ជាបន្តយើងគួរទៅមើលវចនានុក្រមខ្មែរ-បារាំងនៅសម័យដំណាលគ្នាវិញម្តង ព្រោះខ្មែរពុំទាន់មានវចនានុក្រមនៅឡើយ៖
ទី២៖ Dictionnaire Cambodgien-Français របស់លោក Bernard Jean-Baptiste រៀនខ្មែរនៅឆ្នាំ ១៨៩២ ដល់ ១៩០១ កាល ដែលគាត់ នៅជា អ្នកផ្សាយសាសនានិកាយ Apostolique នៅបាត់ដំបង ហើយបោះពុម្ពនៅឆ្នាំ ១៩០២ ត្រង់ទំព័រ 165 មានពាក្យបីជាប់គ្នាគឺ៖ គុហ៊ា
KUHÉA. Voûte, grotte. — thmâ, voûte, grotte naturelle គុហាថ្ម. គុក
KŬK. Prison, caverne, fosse, fournaise. Dăk —, mettre en prison
ដាក់គុក; Neăk —, prisonnier អ្នកគុក; — phloeûng, fournaise
គុកភ្លើង; — kŏmbâr, four à chaux គុកកំបោរ; — thmâ et, four à briques
គុកថ្មឥដ្ឋ (ឡឥដ្ឋ); — dăm bai, fourneau គុកដាំបាយ; Nokor — thlŏk,
ancien nom du royaume du Cambodge (គោក?)។
អ្វីដែលខ្ញុំមិនទាន់អស់ចិត្តនៅពេលនេះគឺ ខ្ញុំមិនមានភស្តុតាងបញ្ជាក់ថាពាក្យ «គុក» ជាពាក្យឫសរបស់ខ្មែរ ឬក៏ Austroasiatic។ យ៉ាងណាក៏ដោយចុះ ខ្ញុំយល់ថាបើពាក្យនេះក្លាយពី«គុហា» ទាល់តែពន្យល់ឫសគល់របស់ពាក្យថៃនិងឡាវដែលប្រើពាក្យនេះសំដៅតែគុកដាក់អ្នកទោស ឬក៏ត្រូវពន្យល់ពាក្យភូមា ដែលពុំប្រើពាក្យ «គុ» របស់គេជាគុកដាក់អ្នកទោស។ ដោយពាក្យខ្មែរយើងមានន័យច្រើន យើងអាចមានសម្មតិកម្មបី៖
១. គុក ប្រាសាទក្លាយពី «គុហា»
២. គុក ដាក់អ្នកទោសក្លាយពីពាក្យចិនដែល ថៃ ឡាវ និង ខ្មែរ ខ្ចីមកប្រើ
៣. គុក ជាពាក្យខ្មែរដែលអាចមានន័យច្រើនយ៉ាង ហើយន័យមួយភាគស្របនឹងពាក្យបាលីឬសំស្ក្រឹត គុហា។
ខ្ញុំផ្ទាល់គិតថាតាមភស្តុតាងដែលខ្ញុំមាននៅពេលនេះ សម្មតិកម្មទី ៣ សមស្របជាងគេដូចដែលពន្យល់មកខាងលើថាអ្នកស្រុកខ្មែរនៅសម័យក្រោយមកប្រដូចប្រាសាទទៅនឹង គុកជើងក្រាន ឬបន្ទប់ដែលបិទជិត។ ដូច្នេះសរុបសេចក្តីមក ការពន្យល់របស់លោក ព្រាប ចាន់ម៉ារ៉ា មានន័យគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ តែមកដល់ត្រឹមនេះ ខ្ញុំនឹកដល់ការរៀបរាប់របស់លោក ជីវ តាក្វាន់ អំពីប្រាសាទសួរព្រ័តនៅគ.សឆ្នាំ ១២៩៥ -១២៩៦ ថាជា «jugement celeste» (Pelliot 1902: 162) ឬ «តុលាការសួគ៌» ឯលោកលី ធាមតេង ប្រែថាជា «គុកសួគ៌»។ គាត់ថាប្រាង្គទាំង ១២ នេះគេប្រើសម្រាប់កាត់ក្តីដោយឲ្យជនសង្ស័យចូលទៅក្នុងប្រាង្គនេះ។ បើតាមការរៀបរាប់នេះ តើមានន័យថាប្រាង្គតូចៗនៅចុងសម័យអង្គរ ត្រូវគេហៅថា «គុក» ហើយទេដឹង? ខ្ញុំឆ្លើយមិនទាន់ចេញទេ ដូច្នេះបើមិត្តអ្នកអានយកទៅពិចារណាវែងឆ្ងាយជាងនេះ ជួយប្រាប់ខ្ញុំផង។
មួយវិញទៀតបើទោះជា ទៅថ្ងៃមុខមានភស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ថាពាក្យនេះ ក្លាយមកពី «គុហា» ពិតមែន ក៏ហាក់ពុំចាំបាច់អីត្រូវប្តូរទៅសរសេរជា «គុហ៍» ដែរគ្រាន់តែពន្យល់ថា «គុក» មានឬសគល់មកពី «គុហា» ជាការស្រេច។ គួរសម្គាល់ថា សម័យដែលធ្វើវចនានុក្រមជាសម័យ «បាលីនីយកម្ម» ពេញទី តែគេនៅតែរក្សាពាក្យ «គុក» មកដូចដើម។ យើងមានឧទាហរណ៍ដូចពាក្យ គម្ពីរ រួចហើយដោយខំកែឲ្យទៅជាពាក្យសំស្ក្រឹត តែមកដល់ពេលក្រោយមកអ្នកគ្រូពៅ សាវរស រកឃើញថាជាពាក្យខ្មែរ ថា កំវី ឬ កំពី ដូច្នេះទៅវិញ។ តែយើងទម្លាប់សរសេរថា គម្ពីរ គ្រប់គ្នាទៅហើយ ដូច្នេះគួរសន្មត់ថាសរសេរដូចដែលទម្លាប់មកជាការស្រេចហើយគ្រាន់តែពន្យល់ពាក្យនៅក្នុងវចនានុក្រុមទៅ។ សូមជ្រាបថាភាសាអង់គ្លេសក៏ដូចគ្នាដែរ។ ខ្ញុំមិនមែនជាអ្នកភាសាវិទ្យាអង់គ្លេសទេ តែខ្ញុំសូមលើកឧទាហរណ៍មួយថា nickname ដែលជាពាក្យអានក្លាយមកពី an+eke+name (ឈ្មោះបន្ថែម) ដែលគេប្រើមុនពេលមានស្តង់ដារវចនានុក្រម។ ដោយទម្លាប់និយាយនិងសរសេរជា nickname ទៅហើយគេពុំចាំបាច់ប្តូរឲ្យទៅជាពាក្យដើមទេ ដូច្នេះសន្មត់ថាជាពាក្យត្រូវ។ នេះជាវិធីបង្កើតពាក្យថ្មីជាធម្មតា។
សូមទោស ការបកស្រាយនេះតម្រូវឲ្យវែងដូច្នេះដើម្បីឲ្យក្បោះក្បាយទាំងអស់គ្នា។ ជាអវសាន្តនេះ ខ្ញុំសូមសរសើរជាថ្មីម្តងទៀតចំពោះការចូលរួមជជែកវែកញែកគ្នាលើពាក្យនេះ បើមានសន្ទុះដូច្នេះទៅមុខទៀតភាសាខ្មែរនឹងរីកចម្រើនឡើង។ សូមមិត្តអ្នកអាន កុំខ្លាចខុសសោះឡើយបើគ្រាន់តែបញ្ចេញយោបល់នោះ សំខាន់សូមធ្វើចិត្តឲ្យទូលាយព្យាយាមលើកអំណះអំណាងមកបកស្រាយ និងទទួលយកនូវសម្មតិកម្មណាដែលមានអំណះអំណាងគ្រប់គ្រាន់។
សូមអរគុណដែលបានអានដល់ចប់!
ហេង ពិភាល់ (ហូណូលូលូ ៩ កក្កដា ២០១៧)
Update ១០ កក្កដា ២០១៧៖
ខ្ញុំសូមអរគុណបង ពិ បុន្នីន និង បង ញឹម សុធាវិន ជាអនេកដែលរំឮកខ្ញុំអំពីអត្ថបទរបស់អ្នកគ្រូពៅ សាវរស មួយទៀតដែលខ្ញុំពុំបានប្រើក្នុងសំណេរខាងលើគឹ
Pou, Saveros. 1991. “Les noms de monuments khmers.” Bulletin de l’Ecole française d’Extrême-Orient 78 (1): 203–27.
ខ្ញុំបានអានជាថ្មីម្តងទៀត ហើយឃើញថាពុំមានអ្វីត្រូវកែសម្រួលឡើយមានតែពង្រឹងសំណេររបស់ខ្ញុំខាងលើ។ ដូច្នេះខ្ញុំសូមប្រែសម្រួលនូវផ្នែកតូចមួយរបស់អត្ថបទនេះត្រង់ទំព័រ ២១០-២១១ ដូចតទៅ (សូមអធ្យាស្រ័យទុកជាមុនព្រោះខ្ញុំខានប្រើភាសាបារាំងយូរយារហើយ បើអានពុំយល់សូមមើលអត្ថបទដើមនៅតំណភ្ជាប់នេះ)៖
តាមទម្លាប់ឥណ្ឌា គេអាចយល់ពីប្រាសាទពីលំហពីរគឺ៖ «ខាងក្នុង» និង «ខាងក្រៅ» ហើយសិលាចារឹកខ្មែរក៏ប្រើពាក្យស្របគ្នាដូច្នេះដែរ។ ពាក្យ«ប្រាសាទ» គេសំដៅទៅលើ«តួប៉មទាំងមូល» ឬក៏ «កំពូល» ដែលមានរាងខ្ពស់សន្លឹមប្រដូចទៅនឹង«កំពូលភ្នំ» [លំហខាងក្រៅ]។ ហេតុនេះហើយ បានជាគេយកពាក្យនានាដែលសំគាល់ភ្នំមកហៅប្រាសាទ។ ឧបមាដូចពាក្យសំស្ក្រឹត «គិរិ», «អទ្រិ», «បវ៌ត» ឬ «ឝៃល» និងពាក្យខ្មែរ វ្នំ (ពាក្យសម័យថា ភ្នំ) ជាដើម។ ពាក្យដូចទាំងនេះអាចបង្ហាញជា៖ វ្នំ = ភ្នំ = ប្រាសាទភ្នំ= ប្រាសាទ នឹងបំពេញដោយពាក្យខ្មែរបុរាណ «ក្លោញវ្នំ» ដើម្បីសម្គាល់ «អ្នកមើលការខុសត្រូវក្នុងប្រាសាទ»។ ជួនកាលគេប្រើពាក្យសំស្ក្រឹត «ឝីខរ» ឬ «ឝ្ឫង្គ» សំដៅទៅលើកំពូលស្រួច។ ចំពោះ «លំហខាងក្នុង» វិញ ប្រាសាទអាចប្រដូចទៅនឹង«ប្រហោង», «រូង», «បន្ទប់»។ ដូច្នេះក្នុងន័យទូទៅគឺដូចពាក្យសំស្ក្រឹតថា «គុហា» ដែលខ្មែរយកមកប្រើមានច្រើនបែបដូចជា «គុហា, គូហ, គុហេ, គុហិ »។ សព្វថ្ងៃខ្មែរប្រើពាក្យនេះសំដៅទៅលើរូងភ្នំតូចចង្អៀតដែលគេជឿថាជាទីពិសិដ្ឋ។ ការសិក្សាថ្មីៗនេះបង្ហាញថា ពាក្យខ្មែរបុរាណ«កន្លោង» (ដែលមានតាំងពីសម័យមុនអង្គរ) មានន័យទូលាយដូចគ្នានឹងពាក្យសំស្ក្រឹត «គុហា» ដែរ។ ពាក្យកន្លោងនេះមានន័យថា ប្រហោង, រូង, រូងភ្នំ, ឃ្លាំង, ប៉ម, ប្រាសាទ (cavité, caverne, grotte, niche, chambre, magasin, entrepôt, tour, temple)។ ពាក្យមានន័យរួមថា «espace creux, clos» (ទីឬបន្ទប់បិទជិត) ដែលប្រើបានចំពោះទីពិសិដ្ឋមានទាំងរូងភ្នំ, ទាំងប្រាសាទ ឬ គោបុរ, ឬក៏ប្រាសាទតូចៗ។
ពាក្យខ្មែរបុរាណ«កន្លោង»នេះបាត់បង់ពីភាសាខ្មែរសម័យទៅហើយ ជំនួសដោយពាក្យ «គុក»វិញម្តង ដែលជាពាក្យចិនដែលមានន័យថា «គុកឬបន្ទប់ដាក់អ្នកទោស» ដូច្នេះគឺមានន័យស្របគ្នានឹង«ប្រហោង, រន្ធ»។ ក្នុងភាសាខ្មែរសម័យគេក៏ប្រើ«គុក»ដើម្បីហៅ«រូងដែលគេជីកដើម្បីបង្កាត់ភ្លើង»។ ដូច្នេះពាក្យ«គុក»មានន័យគ្របលើ ន័យសាមញ្ញ(ស្រុក) ផង និង ន័យសាសនាផង។ «គុក» អាចប្រដូចទៅនឹងពាក្យសំស្ក្រឹតថា «កុណ្ឌ» គឺ «រូងឬរណ្តៅដែលគេជីកដើម្បីបង្កាត់ភ្លើងធ្វើពិធីបូជាយញ្ញ» ជាពិធីព្រាហ្មណ៍ពីបុរាណ។ ន័យរបស់ពាក្យ«កុណ្ឌ»នេះអាចយកមកពន្យល់ «ន័យសាសនា» របស់«គុក» ថាជារូងពិសិដ្ឋ ពោលគឺប្រាសាទនេះឯង។ ការប្រើពាក្យ«គុក» នេះរាលដាលទាំងក្នុងស្រុកនិងក្រៅស្រុក* ដើម្បីសម្គាល់ប្រាសាទតូចៗដែលបារាំងហៅថា«tours»។ ដំណាលគ្នានេះដែរពាក្យ«ប្រាសាទ»ហាក់ត្រូវគេប្រើជាទូទៅក្នុងភាសាសព្វថ្ងៃសម្គាល់ទៅលើប្រាសាទដែលមានទំហំធំៗ។ ផ្ទុយទៅវិញ ពាក្យ«គុក»ពុំសំដៅតែលើប្រាសាទតូចៗប៉ុណ្ណោះទេ ព្រោះភាសាអ្នកស្រុកដែលគ្មានកំណត់ត្រាក្នុងសទ្ទានុក្រមផ្លូវការ គេហៅប្រាសាទដែលគ្មានឈ្មោះហើយភាគច្រើនរមែងមានទំហំតូចៗផងថា «គុក»ដូច្នេះ។
*គឺស្រុកថៃនិងលាវដែលអ្នកស្រាវជ្រាវរកឃើញប្រាសាទតូចៗច្រើនហៅថា Kuk ដែលគេសរសេរផ្សេងៗគ្នាដូចជា Kuk (គុក), Ku (គុហា), Kut (កុដិ), Kuk (គោក)។
ក្នុងអត្ថបទនេះអ្នកគ្រូពៅ សាវរស ថា «គុក» ប្រាកដជាខ្ចីពីចិនយកមកវិវត្តន៍នៅស្រុកខ្មែរទៅសំគាល់ គុកជើងក្រាន និងប្រាសាទរួចទើបរាលដាលទៅស្រុកថៃនិងលាវ។ តាមដែលខ្ញុំមើលឈ្មោះប្រាសាទក្នុងបញ្ជីរបស់ក្រសួងវប្បធម៌ និងរបស់លោក Michel Lorrillard (2014) នៅស្រុកលាវកម្រណាស់ដែលមានពាក្យ Ku ហៅប្រាសាទ (មាន១ឬ២ប៉ុណ្ណោះ)។ ឯនៅស្រុកថៃពាក្យទាំងនេះសម្បូរតែនៅថៃភាគឥសានដែលមានខ្មែរនៅច្រើនប៉ុណ្ណោះ។ តែគួរចាប់អារម្មណ៍ថានៅស្រុកថៃ (ពិសេសក្រៅតំបន់ដែលមានខ្មែរនៅ) និងលាវ គេច្រើននិយមប្រើពាក្យ «ធាតុ» ឬ Ku ទៅហៅប្រាសាទទៅវិញ (មិនមែនគុកទេ)។ ដូច្នេះមានន័យថាពាក្យនេះខ្មែរខ្ចីចិន តាំងពីស.វ ១៦ ឬ ១៧ មកម្លេះ! ខ្ញុំមិនមានយោបល់ទេនៅពេលនេះ! យ៉ាងណាក៏ដោយ ខ្ញុំនៅរក្សាសមតិកម្មទាំងបីខាងលើដូច្នេះសូមមិត្តអ្នកអានស្រាវជ្រាវរុករកបន្តទៀត ខ្ញុំសូមស្លេះត្រឹមនេះសិន៕
ឯកសារពិគ្រោះ
- Aymonier, Etienne, and Diep Son. 1878. Dictionnaire Khmêr-Français. Saigon: Autographié par Son Diep, Inteprèt titulaire de 2e classe.
- Bernard, Jean Baptiste. 1902. Dictionnaire Cambodgien-Français. Hong Kong : Imprimerie de la Société des Missions Etrangères.
-
Edwards, Penny. 2007. Cambodge : The Cultivation of a Nation, 1860-1945. Honolulu: University of Hawaiʻi Press.
- Headley, Robert K, Chim Rath, and Soeum Ok. 1997. Modern Cambodian-English Dictionary. Kensington, Md.: Dunwoody Press.
- Leclère, Adhémard. 1894. “Fouilles de Kompong-Soay (Cambodge).” Comptes rendus des séances de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 22 (5): 367–378.
-
Lorrillard, Michel. 2014. “Pre-Angkorian Communities in the Middle Mekong Valley (Laos and Adjacent Areas).” In Before Siam: Essays in Art and Archaeology, edited by Nicolas Revire and Stephen A. Murphy, 187–2015. Bangkok: River Books.
- Parmentier, Henri. 1913. “Complément à l’inventaire descriptif des monuments du Cambodge.” Bulletin de l’Ecole française d’Extrême-Orient 13 (1): 1–64.
- Pelliot, Paul. 1902. “Mémoire Sur Les Coutumes Du Cambodge.” Bulletin de l’Ecole Française d’Extrême-Orient 2: 123–77.
- Pou, Saveros. 1991. “Les noms de monuments khmers.” Bulletin de l’Ecole française d’Extrême-Orient 78 (1): 203–27.
- Pou, Saveros. 2004. Dictionnaire Vieux Khmer-Français-Anglais = An Old Khmer-French-English Dictionary = Vacanānukram Khmaer Câs-Pārāṃṅ-Qaṅles. Paris, France: L’Harmattan.
No comments:
Post a Comment